تصویربرداری پزشکی نقش حیاتی در تشخیص و مدیریت بیماری‌ها ایفا می‌کند و در حوزه زنان و زایمان نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. با پیشرفت فناوری، روش‌های تصویربرداری جدیدی توسعه یافته‌اند که امکان بررسی دقیق‌تر جنین، تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی و پایش سلامت مادر را فراهم می‌کنند. در اینجا، به بررسی سه فناوری تصویربرداری پیشرفته شامل سونوگرافی سه‌بعدی و چهاربعدی، MRI جنینی و الاستوگرافی سونوگرافی می‌پردازیم و کاربردهای آن‌ها را در زنان و زایمان بررسی خواهیم کرد.
۱. سونوگرافی سه‌بعدی و چهاربعدی
سونوگرافی یکی از رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری در دوران بارداری است. در سال‌های اخیر، فناوری سونوگرافی سه‌بعدی (3D) و چهاربعدی (4D) تحولی بزرگ در ارزیابی سلامت جنین ایجاد کرده است.
کاربردهای سونوگرافی سه‌بعدی و چهاربعدی:
- تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی: این روش امکان بررسی دقیق‌تر ناهنجاری‌های صورت، نقص‌های ساختاری مانند شکاف کام و لب، و ناهنجاری‌های اندام را فراهم می‌کند.
- تشخیص سندرم داون و سایر اختلالات ژنتیکی: بررسی دقیق چین‌های گردنی جنین و سایر نشانگرهای زیستی با این روش، دقت تشخیص ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم داون را افزایش میدهد.
- پایش رشد جنین: سونوگرافی چهاربعدی، که تصاویر زنده و متحرک از جنین ارائه میدهد، به پزشکان کمک می‌کند تا حرکت‌های جنین، الگوهای تنفسی و عملکرد قلب را به‌طور دقیق بررسی کنند.
- افزایش تعامل والدین با جنین: نمایش تصاویر واضح‌تر و واقعی‌تر از جنین می‌تواند به والدین کمک کند تا ارتباط عاطفی بیشتری با فرزند خود برقرار کنند.
۲. MRI جنینی
اگرچه سونوگرافی روش اولیه برای بررسی وضعیت جنین است، اما در برخی موارد خاص، پزشکان از MRI استفاده می‌کنند. این روش تصویربرداری، وضوح بالایی دارد و برای بررسی‌های پیچیده‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاربردهای MRI جنینی:
- تشخیص ضایعات مغزی و نخاعی: برخی اختلالات مانند هیدروسفالی، کیست‌های مغزی، آنسفالوپاتی و اسپینا بیفیدا (اختلالات لوله عصبی) ممکن است در سونوگرافی به‌طور دقیق تشخیص داده نشوند، اما MRI اطلاعات جامعی در مورد ساختار مغز و نخاع جنین ارائه میدهد.
- ارزیابی رشد مغز و عملکرد مغزی: MRI جنینی می‌تواند ناهنجاری‌های رشد مغز را شناسایی کند و به پزشکان کمک کند تا در صورت لزوم، اقدامات درمانی زودهنگام را در نظر بگیرند.
- بررسی دقیق اندام‌های داخلی: در شرایطی که بررسی اندام‌های داخلی مانند ریه، کلیه یا دستگاه گوارش جنین به ارزیابی دقیق‌تری نیاز دارد، MRI گزینه‌ای مناسب است.
۳. الاستوگرافی سونوگرافی
الاستوگرافی سونوگرافی (Ultrasound Elastography) فناوری جدیدی است که سختی و خاصیت ارتجاعی بافت‌ها را ارزیابی می‌کند. این روش برای تشخیص دقیق ضایعات پستان و رحم بسیار مؤثر است.
کاربردهای الاستوگرافی سونوگرافی:
- تشخیص و ارزیابی فیبروم‌های رحمی: فیبروم‌ها تومورهای غیرسرطانی رحم هستند که می‌توانند باعث درد، خونریزی شدید و مشکلات بارداری شوند. الاستوگرافی کمک می‌کند تا ویژگی‌های بافتی فیبروم‌ها مشخص شود و پزشکان بتوانند روش درمانی مناسبی انتخاب کنند.
- تشخیص سرطان پستان: این روش قادر است تفاوت بین تومورهای خوش‌خیم و بدخیم را با دقت بالایی شناسایی کند. الاستوگرافی به پزشکان این امکان را میدهد که بدون نیاز به نمونه‌برداری تهاجمی، احتمال سرطانی بودن یک توده را ارزیابی کنند.
- پایش تأثیر درمان: برای بیمارانی که تحت درمان سرطان پستان هستند، الاستوگرافی می‌تواند تغییرات در سختی تومور را بررسی کند و نشان دهد که درمان تا چه حد موفق بوده است.
الاستوگرافی سونوگرافی
فناوری‌های تصویربرداری پیشرفته مانند سونوگرافی سه‌بعدی و چهاربعدی، MRI جنینی و الاستوگرافی سونوگرافی نقش مهمی در بهبود تشخیص، نظارت و درمان بیماری‌های مربوط به زنان و زایمان دارند. این فناوری‌ها امکان شناسایی دقیق ناهنجاری‌های جنینی، بررسی اختلالات مغزی و نخاعی، و تشخیص زودهنگام سرطان را فراهم کرده‌اند. با پیشرفت این روش‌ها، آینده‌ای روشن در زمینه سلامت مادر و جنین رقم خواهد خورد.
منابع
https://www.mdpi.com/1648-9144/55/2/55
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5399595/
https://ultrasoundcare.com.au/pregnancy-ultrasounds/fetal-growth-scan-24-42-weeks/
https://4babyultrasound.com/how-3d-and-4d-ultrasounds-work/
