عضله‌ها، یا به عبارت دیگر، ماهیچه‌های شگفت‌انگیز، از مهم‌ترین اجزای بدن انسان و دیگر حیوانات به شمار می‌آیند. این انقباض‌های قدرتمند نه تنها به ما امکان حرکت دادن اعضای بدن را می‌دهند، بلکه نقش حیاتی در حفظ وضعیت بدن نیز ایفا می‌کنند. تصور کنید که در بدن انسان حدود 600 ماهیچه وجود دارد! این انبوه عضلات با هم همکاری‌ای فوق‌العاده و پیچیده را با لیگامان‌ها و نورون‌های عصبی به وجود می‌آورند، تا حرکتی هماهنگ و دقیق را فراهم کنند. به همین دلیل است که می‌توانیم با ظرافت روی پاهای خود بایستیم، دستانمان را به سمت چیزی دراز کنیم و حتی حرکات ورزشی پیچیده‌ای انجام دهیم.

انواع عضله

عضله‌ها از گونه‌ای به گونه دیگر و بین قسمت‌های مختلف در بدن یک موجود می‌توانند تفاوت داشته باشند. علاوه بر تمایز بین عضلات ارادی و غیرارادی، عضلات از نظر ساختار و فعالیت، آرایش رشته‌ها و فیبرهای عضلانی متفاوت هستند. می‌توان عضله را بر اساس ساختار سلولی به عناوین مخطط، قلبی و صاف یا بر اساس سرعت پاسخ به تحریک به فازیک و تونیک طبقه‌بندی کرد.

عضله اسکلتی (مخطط):

این نوع عضله را به خاطر داشتن نوارهای تیره و روشن در زیر میکروسکوپ، عضله مخطط و به علت چسبیده بودن آنها به استخوان ها ، عضله اسکلتی و به جهت عملکرد ارادی آنها ، عضلات ارادی می‌نامند که وظیفه اصلی این نوع عضله شرکت در حرکات بدن می‌باشد. چهل درصد از توده بدن از عضله اسکلتی تشکیل شده است. سلول های عضله مخطط چون از بهم پیوستن تعداد زیادی سلول سازنده عضلانی که میوبلاست نام دارد بوجود می‌آیند، بسیار بلند هستند و رشته‌های عضلانی که نیز نامیده می‌شوند. گروه های سلول های عضلانی را که از تعدادی سلول موازی هم در هر گروه تشکیل می‌گردد دسته و مجموعه دسته‌ها را باهم عضله می‌نامند. از ویژگی های ساختاری عضله اسکلتی می توان به استوانه ای و چند هسته ای بودن آن ها و همچنین به همبند بودن بافت آن ها اشاره کرد .

عضله قلبی

عضله قلبی یا کاردیومیوسیت، دیواره‌های انقباضی قلب را تشکیل می‌دهد. سلول های این عضله در زیر میکروسکوپ به صورت مخطط دیده می شوند اما بر خلاف بافت عضله اسکلتی این بافت دارای سلول های منفرد با هسته در مرکز هستند . یکی از ویژگی های این بافت این است که بر اساس ریتم ذاتی خود بدون تحریک خارجی منقبض می شود .

کاردیومیوسیت‌ها با اتصالات سلولی ویژه‌ای به نام دیسک‌های مقطعی به یکدیگر متصل می‌شوند. دیسک‌های مقطعی دارای اتصالات لنگری و اتصالات شکاف‌دار هستند. سلول‌های متصل، فیبرهای عضلانی قلبی منشعب و طولانی را تشکیل می‌دهند که به عنوان یک واحد هماهنگ عمل می‌کنند و به سلول‌ها اجازه می‌دهند اقدامات خود را همزمان کنند. عضله قلب، خون را از طریق بدن پمپاژ می‌کند و تحت کنترل غیر ارادی قرار دارد.

ویژگی‌های عملکردی:

انقباض غیرارادی: برخلاف عضلات اسکلتی، انقباض عضله قلبی به صورت غیرارادی و خودکار انجام می‌شود و تحت کنترل سیستم عصبی خودمختار است.
سیستم هدایت الکتریکی: قلب دارای سیستم هدایت الکتریکی اختصاصی است که شامل گره سینوسی-دهلیزی (SA Node)، گره دهلیزی-بطنی (AV Node) و فیبرهای پورکنژ می‌شود. این سیستم، پتانسیل‌های عمل را تولید و هدایت می‌کند و باعث انقباض هماهنگ دهلیزها و بطن‌ها می‌شود.
اتصالات دیسک‌های بینابینی: این اتصالات شامل دسموزوم‌ها و گپ جانکشن‌ها هستند که استحکام مکانیکی و ارتباط الکتریکی بین سلول‌های عضله قلبی را فراهم می‌کنند و به انتقال سریع سیگنال‌های انقباضی کمک می‌کنند.

عضله صاف

عضله صاف در دیواره اندام‌های داخلی مانند رگ‌های خونی، دستگاه گوارش، مجاری تنفسی، مثانه و رحم یافت می‌شود. این عضلات به صورت غیرارادی عمل کرده و نقش مهمی در عملکردهای حیاتی بدن ایفا می‌کنند.

سلول‌های عضله صاف (میوسیت‌ها) دارای شکلی دوکی‌شکل با انتهای تیز هستند. طول این سلول‌ها بین ۲۰ تا ۵۰۰ میکرومتر و قطر آن‌ها حدود ۲ تا ۵ میکرومتر است. هر سلول دارای یک هسته مرکزی است. درون سلول‌های عضله صاف، فیلامنت‌های اکتین و میوزین به صورت نامنظم قرار گرفته‌اند و برخلاف عضلات اسکلتی، الگوی مخطط ندارند. این فیلامنت‌ها مسئول انقباض عضلانی هستند. این سلول ها از طریق اتصالات شکاف‌دار (گپ جانکشن‌ها) به یکدیگر متصل شده و امکان انتقال سیگنال‌های الکتریکی را فراهم می‌کنند، که این ویژگی به هماهنگی انقباضات کمک می‌کند.

از ویژگی های این عضله می توان به انقباض غیر ارادی ، انقباض آهسته و پایدار و پاسخ به محرک‌های مختلف اشاره کرد .