مدیریت زخم ، یکی از مشکلات بزرگ است ، در همین راستا میلیاردها دلار در سر تا سر جهان برای توسعه ی زخم پوش ها سرمایه گذاری شده است.

زخم پوش ها موادی هستند که زخم را می پوشانند تا از آسیب به آن جلوگیری کرده و باعث بهبود آن شوند. اگرچه زخم پوش های مختلف ساخته شده اند و در کلینیک‌ها اعمال شده‌اند، هنوز هم درخواست‌هایی وجود دارد که زخم پوش های فعلی نمی‌توانند پاسخگوی آن‌ها باشند. به عنوان مثال، بیشتر زخم پوش های بالینی فعلی نمی توانند خواص خود را با تغییر شرایط زخم تنظیم کنند. در همین حال، زخم پوشی برای قسمت‌های خاصی از بدن، مانند مفاصل و گردن که استرس کششی بالایی دارند، وجود ندارد. علاوه بر این، درد ناشی از تعویض زخم پوش ها یا همان پانسمان ها چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

زخم پوش های هوشمند برای ارائه یک استراتژی جدید برای مدیریت زخم پدیدار شده اند. همانطور که از نام آن پیدا است، زخم پوش های هوشمند مجموعه‌ای از پانسمان‌های زخم هستند که می‌توانند با استفاده از حسگرهای داخلی و یا مواد هوشمند مانند مواد پاسخ‌دهنده به محرک‌ها و مواد خود ترمیم شونده، با زخم‌ها تعامل داشته باشند، شرایط زخم یا تغییر محیط را حس کنند و به آن واکنش نشان دهند.

می دانیم که مراحل مختلفی در روند بهبود زخم وجود دارد و هر مرحله ویژگی های خاص و فرآیند فیزیولوژیکی خود را نشان می دهد . زخم پوش های هوشمند به نیازهای هر مرحله رسیدگی می کنند و به تغییرات محیط پاسخ مؤثر و مناسبی می دهند.

تا به امروز، دسته‌های مختلفی از زخم پوش های هوشمند، مانند پانسمان زخم بیومکانیکی ، پانسمان زخم پاسخ‌دهنده به محرک، پانسمان زخم‌های خود ترمیم‌شونده برای زخم‌های حرکتی و پانسمان زخم نظارتی توسعه یافته است. این پانسمان‌های زخم می‌توانند با محیط زخم تعامل داشته باشند، تغییرات را در طول فرآیند بهبود زخم منعکس کنند، عفونت زخم را کنترل کنند، از ایجاد زخم‌های مزمن جلوگیری کنند و ترمیم زخم خودران را تسهیل کنند.

زخم‌پوش‌های هوشمند از حسگرهای زیستی و مواد پیشرفته‌ای ساخته شده‌اند که می‌توانند تغییرات فیزیولوژیکی زخم را رصد کنند. این زخم‌پوش‌ها با پایش دما، رطوبت، pH، میزان اکسیژن و حتی ترکیبات شیمیایی ترشحات زخم، اطلاعات دقیقی درباره روند بهبود زخم فراهم می‌کنند. برخی از مدل‌های پیشرفته قادرند این داده‌ها را به‌صورت بی‌سیم به گوشی هوشمند یا سیستم‌های بیمارستانی ارسال کنند تا پزشک بتواند از راه دور وضعیت بیمار را بررسی کند.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این زخم‌پوش‌ها، رهایش کنترل‌شده دارو است. برخی از این زخم‌پوش‌ها دارای نانوذرات یا هیدروژل‌های هوشمند هستند که در صورت تشخیص عفونت، آنتی‌بیوتیک‌ها یا ترکیبات ضدمیکروبی را آزاد می‌کنند و از گسترش عفونت جلوگیری می‌کنند. علاوه بر این، برخی مدل‌ها قابلیت تنظیم رطوبت زخم را دارند و با حفظ محیطی ایده‌آل، فرآیند ترمیم را تسریع می‌کنند.

زخم پوش های زیست فعال (BioActive) که به آنها زخم پوش های تعاملی نیز گفته می شود ، یکی دیگر از موضوعات در حال بحث در دنیای پزشکی است.

آنها به عنوان پانسمان های ساخته شده از مواد طبیعی یا مصنوعی شناخته می شوند که توانایی تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم بر روند بهبود زخم را دارند . عمل آنها می تواند از طریق انتشار عوامل زیست فعال یا به دلیل وجود مواد با فعالیت درون زا آشکار شود.

این زخم‌پوش‌ها از مواد زیست‌سازگار و زیست‌فعال مانند پروتئین‌های رشد، آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی، نانوذرات زیستی، پلیمرهای زیست‌تجزیه‌پذیر، و حتی سلول‌های بنیادی ساخته می‌شوند.

عملکرد آن‌ها بر چند اصل کلیدی استوار است:

1. تحریک رشد سلولی و ترمیم بافت: برخی از این زخم‌پوش‌ها حاوی فاکتورهای رشد (Growth Factors) هستند که باعث تحریک تکثیر و تمایز سلول‌های پوستی، افزایش تولید کلاژن و تسریع فرآیند بازسازی زخم می‌شوند. این ویژگی برای درمان زخم‌های مزمن مانند زخم‌های دیابتی و زخم‌های ناشی از سوختگی بسیار مفید است.

2. کنترل و پیشگیری از عفونت: زخم‌پوش‌های زیست‌فعال معمولاً دارای ترکیبات ضدباکتریایی طبیعی مانند نقره نانوساختار، عسل مانوکا، کیتوسان یا حتی آنتی‌بیوتیک‌های هوشمند هستند که در صورت تشخیص عفونت، به‌طور خودکار فعال می‌شوند و از رشد باکتری‌ها و ایجاد عفونت جلوگیری می‌کنند.

3. تنظیم رطوبت و اکسیژن‌رسانی: این زخم‌پوش‌ها دارای ساختارهایی هستند که به‌طور هوشمند رطوبت زخم را کنترل می‌کنند. اگر زخم خیلی خشک شود، ممکن است فرآیند ترمیم کندتر شود، و اگر بیش از حد مرطوب باشد، خطر عفونت افزایش می‌یابد. برخی از زخم‌پوش‌های پیشرفته نیز با فناوری انتقال اکسیژن کار می‌کنند که به بهبود سریع‌تر زخم کمک می‌کند.

4. زیست‌تجزیه‌پذیری و یکپارچگی با پوست: برخلاف زخم‌پوش‌های معمولی که نیاز به تعویض مداوم دارند، بسیاری از زخم‌پوش‌های زیست‌فعال به‌آرامی در بافت پوست جذب شده و نیازی به تعویض مکرر ندارند. این ویژگی باعث کاهش درد بیمار و کاهش احتمال آسیب به بافت‌های در حال ترمیم می‌شود.